Ulkemiz ekonomisi disa bagimli, ihracattan elimize gecen dovizden daha fazlasini vererek ithalat yapiyoruz, yani nakit doviz sikintimiz var. Maasi ile gecinemeyip kredi kullanan isci-memur gibi.
Bu durumda surekli olarak borclanmak zorundayiz. Ekonomide durgunluk olup uretim azalir ve issizlik artarsa doviz krediyi daha pahali yani fazla faizle aliyoruz. Risk arttigi icin yabancilar garanti istiyor, yani bankanin ciftciye kredi verirken ipotek istemesi gibi. Hem ipotek vermemiz gerekiyor hem de yuksek faiz. Devlet mallarini dogrudan ipotek edemez, peki nasil garanti verebilir ? Bu kurulan fon oraya devredilen sirketleri ve gelirlerini garanti gosterip borclanacak. Bu alacagi borc ile uretimi artirip para kazanirsa borcunu faizi ile odeyecek, kazanamaz ise bu devredilen sirketlerin kari ile odeyecek. Simdi korkulan noktaya geldik, ya bu sekilde de odeyemezse ne olur, o sirkete el koyarlar kendileri isletirler.
Soyle ornekleyelim, sizin bir ciftliginiz var besicilik yapiyorsunuz, benden borc isteyince ciftliginizi ve riski dusunerek bakkal dukkaninizi ipotek aliyorum. Aldiginiz para ile besi yapip karederek oderseniz tamam. Bir sekilde kar edemezseniz ve borcu odeyemezseniz bakkalin kazancina el koyuyorum, o kazanc da odemez ise ciftligi bakkali devralip borcu dusuyorum, artan para varsa size veriyorum. Kisaca ve basitce boyle.
Osmanli son zamanlarinda almis oldugu borclari odeyemeyince gumruk ve tekel isletmesinin gelirlerini garanti gosterip yeniden borclaniyor. Bu borcu odeyemeyince Duyun-i Umumiye diye bir sirket - idare kuruyorlar ve devletin gumruk ve tekel gelirleri ile halktan alacagi vergileri bu idare topluyip borclari oduyor, oduyor ama bu idarenin basinda alacakli durumdaki yabancilar var. Hatta bu paralarin toplanip yabancilara verilebilmesi icin yabanci sermaye ile Osmanli Bankasi kuruluyor.Yani tum vergileri, diger bir deyisle devlet alacaklarini yabancilar topluyor.
Korkutucu olan bu durum. Alinacak borc para kazanip kendini odeyebilecek sekilde kullanilirsa sorun olmaz ama bir aksilik durumunda tum ve ya birkisim sirketlerin gelirine elkonur hatta tumden o sirlete sahip olurlar.
Umarim bu sakincalarimiz yanlis cikar, isler yoluna girer.
Dilim dondugunce ve sade anlatmaya calistim.