http://www.kutahyaazot.com/kataloglar/IGSAS_Gubreler_Gubreleme_Rehberi.pdf
Yukarıdaki linkten alıntıdır.
Buğdayın Gübrelenmesi
Buğday bitkisi kumlu ve organik topraklar hariç, ince tekstürlü topraklardan ağır killi
topraklara kadar her çeşit toprakta, özellikle kalsiyum ve organik maddece zengin topraklarda
iyi yetişir. Buğday için ideal toprak pHsı 6 civarıdır. Tuzsuz, fazla kireçli olmayan, humusça
yeterli, tınlı, killi-tınlı topraklar arzulanır. Taban suyu seviyesinin yüksek olmadığı, makro
besin elementleri (azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, kükürt) ile mikro besin
elementlerinin (demir, çinko, mangan, bakır, bor, molibden, klor) yeterli ve dengeli oranlarda
bulunduğu topraklar buğday ve diğer tahıllar için en ideal topraklardır. Toprak analiz
sonuçlarına göre hangi besin elementi eksik ise onu taşıyan gübre uygun zamanda ve
miktarda toprağa veya bitkiye uygulanır.
Kıraçta buğday-nadas-arpa-nadas münavebesi uygun iken, sulanan arazilerde fasulye-
şeker pancarı, buğday, ayçiçeği (veya mısır) münavebesi iyi bir rotasyon modelidir. Buğday
vejetasyon süresi boyunca dekardan (1000 m2) yaklaşık 500 ton su tüketmektedir. Orta
Anadolu için en uygun ekim tarihi 10 Ekim - 10 Kasım tarihleri arasıdır. Uygun ekim
derinliği ise 5-6 cmdir.
Toprak analiz sonuçlarına göre fosfor noksan çıkmışsa taban gübresi olarak mibzerle
DAP gübresi verilir. DAPta buğdayın ilk gelişim dönemi için gerekli azot bulunduğundan
ekimde DAP ile beraber başka azotlu bir gübre verilmez. Toprakta fosfor yeterli düzeye
________________________________________________________
yakınsa dekara 3 kg saf fosfor verileceğinden ilk gelişme dönemi için gerekli 3 kg azot/da için
uygun bir form olan 20.20.0 + Zn kompoze tercih edilebilir. Fosfor noksan ise kesinlikle DAP
kullanılmalıdır. Çünkü DAPın formülasyonu düşük azot (%18 N) ve yüksek fosfor (%46 P2O5) şeklindedir.
Üzerinden kış geçecek bitkiler için fosforun tamamı ile kardeşlenme
dönemine kadar gerekli az miktardaki azot en uygun olarak DAP ile karşılanabilir. Toprakta
fosfor yeterli ve yüksek ise hiç fosforlu gübre verilmeyeceğinden tabana ilk gelişim dönemi
için gerekli azot mutlaka amonyum sülfat (şeker gübre) gübresi ile sunulmalıdır.
Buğday ekilen topraklarda potasyum, kalsiyum, magnezyum ve kükürt yeterli
olduğundan bunları içeren gübreler ne tabana, ne de üste verilmezler. Ekimde tabana verilen
kükürt; toprakta kükürt noksanlığı olduğu için değil, toprak pHsını düşürmesi içindir. Yarı
kurak iklim nedeniyle yüksek kireçli ve alkalin pHlı topraklarda demir ve çinko noksandır.
Ancak buğday demir etkin bir bitki olduğu için buğday için toprağa veya yaprağa demirli
gübre uygulanmaz. Ama çinko kesinlikle verilmelidir. Ya çinko katkılı taban gübresi
kullanılacak, ya da kıraçlar için ot ilacında suya çinko karıştırılacak, sulanan tarlalar içinse ilk
yağmurlama ile çinko verilecektir. Bitkinin havadan ve sudan aldığı 3 makro besin elementi
de (karbon, hidrojen, oksijen) dikkate alındığında sömürülen toplam 16 besin elementinden
herhangi biri eksik olsa verim ve kalite o ölçüde sınırlandırılır. Toprağın fiziksel, kimyasal ve
biyolojik özellikleri ile tohumun genetik verim kapasitesi, iklim ve diğer bakım şartları ne
kadar optimum ise verim ve kalite o derecede maksimum düzeyde gerçekleşir. Aksi halde
verim ve kalite belli düzeyde düşer. Nitekim günümüzdeki ıslah edilmiş kaliteli (elit,
sertifikalı) buğdayların dekardaki genetik verim kapasiteleri 1450 kgdır. Halbuki dekardan
bu düzeyde bir buğday verimi alınmıyor. Dekardan sulanan tarlalarda 750 kg buğday
alınmışsa, 700 kg verim düşüklüğünün sebebi, toprak kalitesizliği, iklim koşullarının en
uygun şekilde olmaması, hastalık ve zararlıların kötü etkisi, yukarıda verilen düzgün
münavebeye uyulmaması gibi faktörlerdir.
Artık ağırlıktan ziyade protein oranına (kalite) göre fiyat belirlendiğinden sulu arazilerde
azotun parçalar halinde verilmesi gerekmektedir. Kıraç, taban ve sulu arazilerde Marttaki
kardeşlenme döneminde ilk üst gübreleme amonyak zehirlenmesi olmaması için üre, sulanan
tarlalarda Nisandaki sapa kalkma döneminde ikinci üst gübreleme kireçli topraklar için AN-
33, kireçsiz topraklar için CAN-26 ve başak döneminde yağmurlama ile amonyum sülfat en
doğru gübre formlarıdır. Genellikle sulanan arazilerde azotlu üst gübreler çiftçiler tarafından
yağmurlama ile verilmektedir. İlkbahar yağışları bol olursa yağmurlama sulama
yapılamayacağından, artık ileri dönemde fırfır (gübre serpme makinesi) ile araziye de
girilemeyeceğinden yüksek tane verimi alınsa bile protein oranı düşük kalmaktadır. Buna
besin seyrelmesi denmektedir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için sapa kalkma
başlangıcında ikinci üst gübreleme fırfırla yapılmalıdır. Ayrıca ilkbahar yağışlı geçiyorsa
kıraçta da sapa kalkma döneminde fırfırla bir miktar amonyum nitrat gübresi verilebilir. Ne
ilk üst gübrelemede, nede ikincisinde üre ile amonyum nitrat gübresi karıştırılarak verilmez.
İlk üst gübre üre, ikinci üst gübre amonyum nitrat ve suluda başak dönemi gübresi ise sadece
amonyum sülfattır. Bunların ters sıra ile verilmesinde gübre etkinliği düşer, çevre kirliliği
artar, verim ve kalitede beklenen artış meydana gelmez, sonuçta kâr azalır.
Buğday bitkisi hasada kadarki dönemde topraktan kaldırdığı azotun %60nı sapa kalkma
- başaklanma döneminde sömürmektedir. Bu dönemde bir günde 1 dekardan 250 g saf azot
emilmektedir. Bu yüzden sapa kalkma döneminden itibaren kök bölgesinde alınabilir azotun
bulundurulması zorunludur. Bu da en doğru bir şekilde aşağıda verilen önerilerle
sağlanabilmektedir. Sulu koşullarda bir dekardan buğday 13-16 kg azot, 4-6 kg fosfor ve 50 g
çinko kaldırmaktadır.
________________________________________________________________________________________
Kıraç Buğdayda Gübreleme
Dönem Dekara (1000 m2)
Ekimde tabana
12 kg DAP
12 kg toz kükürt
12 kg katı hümik asit
Mart başında fırfırla 10 kg üre
Ot ilaçlamasında holderin 100 litresine 500 g üre
300 g çinko sülfat
Taban Tarla Buğdayında Gübreleme
Dönem Dekara (1000 m2)
Ekimde tabana
14 kg DAP
14 kg toz kükürt
14 kg katı hümik asit Dekara
Mart başında fırfırla 12 kg üre Nisan başında fırfır ile
10 kg AN (%33 N)
Ot ilaçlamasında holderin 100 litresine 500 g üre
300 g çinko sülfat
Sulanan Buğdayda Gübreleme*
Dönem Dekara (1000 m2)
Dekara
Ekimde tabana
16 kg DAP
16 kg toz kükürt
16 kg katı hümik asit Dekara
Mart başında fırfırla 14 kg üre Nisan başında fırfır ile
14 kg AN (%33 N)
Mayısta yağmurlama ile
12 kg amonyum sülfat (%21 N)
100 g çinko sülfat
1 L sıvı hümik asit
Ot ilaçlamasında
holderin 100 litresine
500 g üre
300 g çinko sülfat
***Dekarda 1000 kg buğday ve %13ün üstündeki protein oranı için gerekli besin tablosudur.
***Toprak analiz sonuçları gereklidir.***