Böceklerin etkilerini direkt ve indirekt olarak gördüğü en büyük etkenlerden biri sıcaklıktır. Eğer bir sera veya tarlada zarar oluşturan böceğin düşük sıcaklığa mı (oligothermal), yüksek sıcaklığa mı (polythermal) yoksa esnek sıcaklık değerlerine (eurythermal) mi toleranslı olduğunu bilirsek ve kapalı ortamlardaki sıcaklığı hedef böcek türünün tolere etmeyeceği düzey olarak değiştirip, bir süre boyunca ortamı bu sıcaklıkta tutarsak, bazı böceklerle mücadele etmiş oluruz. Aynı şekilde doğal olarak gerçekleşen donlar ve yüksek sıcaklıklar da bazı böcek türleriyle doğal mücadele aracıdır. Ancak unutmamak gerekir ki, çok düşük ve yüksek sıcaklıklar yetiştirdiğimiz bitkileri de etkiler. Bu bölümden anlaşılacağı gibi; bitkimizin sıcaklık isteklerini ve hedef böceğin sıcaklık grafiğini iyi bilerek mücadele edebiliriz. Yine bu sıcaklık grafiğinden yararlanarak bazı böceklerin uyku/inaktif olduğu zamanı denk getirerek ağaçlarda silkeleme ile böcekler toplanabilmektedir. Ayrıca bazı böcek türleri yaşamsal faaliyetlerini devam ettirecekleri sıcaklık aralığının alt sınırlarında daha az yumurta bırakır ve bu yumurtalardaki bireylerin erkek oranı daha fazla olur ve 1 yıldaki döl sayısı da azalır. Böylece böcek popülasyonundaki hızlı artış bir nebze de olsun engellenebilir.
Bir diğer mücadele yöntemi olarak ise bazı türler için yüksek ışıklandırmayı ele alabiliriz. Örneğin elma iç kurdu bireyleri gün batımına yakın, alacakaranlıkta çiftleşmektedir. Gün batımından birkaç saat önce ortama yüksek ışık şiddeti verilirse, hedef böceğe olan olumsuz etkisinden dolayı çiftleşme sekteye uğrar. Bir döl dönemi boyunca bu işlem yapılırsa, bir sonraki böcek generasyonu hiç yumurtlanmamış olur, elde sadece eski yetişkin bireyler kalır. Bunun dışında ışığa yönelen böcek türleri de vardır. Ortama bir yerden, o böceğin ilgisini çeken dalga boyundaki ışık verilirse hedef böcekler oraya yönelecek ve bir tuzak mekanizmasıyla yakalanabilirler. Işığın bazı dalga boyları, yani farklı ışık renkleri bazı böceklerin başta yumurtalama gibi aktivitelerini zayıflatıp, üreme hızını düşürmektedir. Gün içerisinde güneşten gelen farklı dalga boylu ışıklar ve bizim ortama vereceğimiz, böceğe zararlı dalga boylu olan ışıklarla böceklerle kısmi mücadele yapılabilir.
Ortamdaki yüksek su da bazı böcek türleri için öldürücü etki oluşturur. Burada dikkat etmemiz gereken; böceğin suyu geçirgen bir kabuğa sahip olması ve onlara barınak olan toprak gibi bir deponun bulunmasıdır. Eğer toprak zerrecikleri suya doyacak kadar sulanırsa, ortamda çok az oksijen kalır. Söz konusu hassas böcekler yüksek su oranı ve oksijensizlikten dolayı ölür. Tabiki suya doygun haldeki toprak, bir miktar kuruyuncaya ve oksijen içeriği artıncaya kadar bitkilerin besin alımı yapacağı özelliği kaybetmiş olur, aşırı sulamanın dezavantajı budur, bu yöntem tarlanın boş olduğu zamanda yapılabilir. Ayrıca yağmur ve dolu havadan yeryüzüne düşerken böceklere mekanik olarak zarar verir, bu ölüme kadar gidebilmektedir. Yine kanatları ıslanan böcekler eğer çiftleşme döneminlerse, bu dönem bir süre aksar. Yine seralardaki %100'e kadar varan nem, böceklerin çiftleşme istek ve verimlerini arttırdığından dolayı; kapalı alanlarda yetiştirilen bitkilerin iyi havalandırılması gerekmektedir. Bazı türler ise belirli nem değerlerinde diyapoz evresine geçer, bunun için genelleme yapamayız.
Çok yüksek şiddetteki rüzgarlar böcekleri taşıdığından dolayı, çok düşük şiddetli rüzgarlarda ise dişilerin salgıladığı feromonun taşınmamasından dolayı çiftleşme verimi azalmaktadır. Ortama suni rüzgar verilir veya rüzgar tamamen kesilir ise çiftleşmeyi aksatıp, bir sonraki generasyonun daha az olmasını sağlayabiliriz.
Ayrıca bir bölgeye ekilen yeni bir kültür bitkisinin, bölgeye yeni bir böcek türü getirip getirmeyeceği de "ölüm diyagram" larından anlaşılabilmektedir. Bu diyagramlarda bir böceğin sıcaklık-yağış/ölüm ve sıcaklık-nem/ölüm ilişkisi verilir. Bölgenin iklim koşulları da göz önüne alınarak, dışardan o bölgeye girecek böcek türü doğal olarak iklime yenik düşeceği bilimsel olarak öngörülür.
Bazı böcek türleri ortamdaki yüksek CO2'den gelişme ve yumurtlama olarak olumsuz etkilenir. Seralara sabah verilen CO2 tüpleri, bitkilerin daha verimli fotosentez gerçekleştiği için verildiğinden, bu yöntemin uygulanışında bitkilere zarar gelmemektedir (gece harici). C4 bitkilerinin; C3 bitkilerine oranla ,yüksek CO2'i daha fazla sevdiği de bilinmektedir.
Toprak yapısının kumlu olması da böceklerin kabuklarını çizdiğinden dolayı toprakta böcek aktivitesinin azalmasına neden olur. Ancak unutmamak gerekir ki; kil, silt ve kumun topraklarda eşit olarak %33 oranında bulunması en ideal ölçüdür. Böcekler, pH'ın 6-7 arası olduğu toprakları genel olarak daha çok sever. Ancak sırf böcekler ölsün diye, bitki besin elementlerinin alımının en uygun olacağı bu pH düzeyini, gereksiz kireçleme yaparak arttırmamalıyız! Ayrıca iyi beslenen, iyi ıslah edilmiş topraklar bitkilerini iyi beslemekte ve bitkilerde başta böcek zararlarını tolere ederek sağlıklı kalabilmektedir. Yeterli düzeyde kireç, potasyum, kalsiyum ve silisyum gübrelemelerinde böceklerin verdiği zararların azaldığı; azot verildiği durumlarda ise bitki hücrelerinin daha gevşek olmasından dolayı böcek zararının arttığı tespit edilmiştir.
Bunların dışında yetiştiriciliğini yaptığımız bitkilere zarar veren böceklerin doğal düşmanı olan memeli veya böcekleri (parazitoid, predatör) doğru zamanda ortama salarsakda mücadele etmiş oluruz.
Böceklerin, en çok tercih ettiği bitkilerin yerine, mecburiyetten farklı alternatiflere yönelmesi bazı türlerde yumurta sayısının azalmasına ve bazı türlerde de ölüme neden olmaktadır. Bu fikir ile de ana ürünümüzü ekeceğimiz tarlaya münavebe uygulanabilir veya hedef böcekler için hedef tuzak bitkilerin ekimi yapılabilir.
İnsan faktörü ise yaptığı toprak işleme faaliyetleriyle böceklerin rahat olduğu alanı bozarak onların ölmesine sebep olabilir ve çevreye verdiği zararlardan dolayı da indirekt olarak böcekleri öldürebilir.
KAYNAKLAR:
-Dr.Öğr. Üyesi Hüseyin ÇETİN'in Böcek Ekolojisi notu ve ders anlatımı
-Prof.Dr. Mehmet ZENGİN'in Bitki Besleme ve Gübreleme kitabı ve ders anlatımı
-Prof.Dr. Levent ÜNLÜ'nün Genel Entomoloji ders notu ve ders anlatımı
Bir diğer mücadele yöntemi olarak ise bazı türler için yüksek ışıklandırmayı ele alabiliriz. Örneğin elma iç kurdu bireyleri gün batımına yakın, alacakaranlıkta çiftleşmektedir. Gün batımından birkaç saat önce ortama yüksek ışık şiddeti verilirse, hedef böceğe olan olumsuz etkisinden dolayı çiftleşme sekteye uğrar. Bir döl dönemi boyunca bu işlem yapılırsa, bir sonraki böcek generasyonu hiç yumurtlanmamış olur, elde sadece eski yetişkin bireyler kalır. Bunun dışında ışığa yönelen böcek türleri de vardır. Ortama bir yerden, o böceğin ilgisini çeken dalga boyundaki ışık verilirse hedef böcekler oraya yönelecek ve bir tuzak mekanizmasıyla yakalanabilirler. Işığın bazı dalga boyları, yani farklı ışık renkleri bazı böceklerin başta yumurtalama gibi aktivitelerini zayıflatıp, üreme hızını düşürmektedir. Gün içerisinde güneşten gelen farklı dalga boylu ışıklar ve bizim ortama vereceğimiz, böceğe zararlı dalga boylu olan ışıklarla böceklerle kısmi mücadele yapılabilir.
Ortamdaki yüksek su da bazı böcek türleri için öldürücü etki oluşturur. Burada dikkat etmemiz gereken; böceğin suyu geçirgen bir kabuğa sahip olması ve onlara barınak olan toprak gibi bir deponun bulunmasıdır. Eğer toprak zerrecikleri suya doyacak kadar sulanırsa, ortamda çok az oksijen kalır. Söz konusu hassas böcekler yüksek su oranı ve oksijensizlikten dolayı ölür. Tabiki suya doygun haldeki toprak, bir miktar kuruyuncaya ve oksijen içeriği artıncaya kadar bitkilerin besin alımı yapacağı özelliği kaybetmiş olur, aşırı sulamanın dezavantajı budur, bu yöntem tarlanın boş olduğu zamanda yapılabilir. Ayrıca yağmur ve dolu havadan yeryüzüne düşerken böceklere mekanik olarak zarar verir, bu ölüme kadar gidebilmektedir. Yine kanatları ıslanan böcekler eğer çiftleşme döneminlerse, bu dönem bir süre aksar. Yine seralardaki %100'e kadar varan nem, böceklerin çiftleşme istek ve verimlerini arttırdığından dolayı; kapalı alanlarda yetiştirilen bitkilerin iyi havalandırılması gerekmektedir. Bazı türler ise belirli nem değerlerinde diyapoz evresine geçer, bunun için genelleme yapamayız.
Çok yüksek şiddetteki rüzgarlar böcekleri taşıdığından dolayı, çok düşük şiddetli rüzgarlarda ise dişilerin salgıladığı feromonun taşınmamasından dolayı çiftleşme verimi azalmaktadır. Ortama suni rüzgar verilir veya rüzgar tamamen kesilir ise çiftleşmeyi aksatıp, bir sonraki generasyonun daha az olmasını sağlayabiliriz.
Ayrıca bir bölgeye ekilen yeni bir kültür bitkisinin, bölgeye yeni bir böcek türü getirip getirmeyeceği de "ölüm diyagram" larından anlaşılabilmektedir. Bu diyagramlarda bir böceğin sıcaklık-yağış/ölüm ve sıcaklık-nem/ölüm ilişkisi verilir. Bölgenin iklim koşulları da göz önüne alınarak, dışardan o bölgeye girecek böcek türü doğal olarak iklime yenik düşeceği bilimsel olarak öngörülür.
Bazı böcek türleri ortamdaki yüksek CO2'den gelişme ve yumurtlama olarak olumsuz etkilenir. Seralara sabah verilen CO2 tüpleri, bitkilerin daha verimli fotosentez gerçekleştiği için verildiğinden, bu yöntemin uygulanışında bitkilere zarar gelmemektedir (gece harici). C4 bitkilerinin; C3 bitkilerine oranla ,yüksek CO2'i daha fazla sevdiği de bilinmektedir.
Toprak yapısının kumlu olması da böceklerin kabuklarını çizdiğinden dolayı toprakta böcek aktivitesinin azalmasına neden olur. Ancak unutmamak gerekir ki; kil, silt ve kumun topraklarda eşit olarak %33 oranında bulunması en ideal ölçüdür. Böcekler, pH'ın 6-7 arası olduğu toprakları genel olarak daha çok sever. Ancak sırf böcekler ölsün diye, bitki besin elementlerinin alımının en uygun olacağı bu pH düzeyini, gereksiz kireçleme yaparak arttırmamalıyız! Ayrıca iyi beslenen, iyi ıslah edilmiş topraklar bitkilerini iyi beslemekte ve bitkilerde başta böcek zararlarını tolere ederek sağlıklı kalabilmektedir. Yeterli düzeyde kireç, potasyum, kalsiyum ve silisyum gübrelemelerinde böceklerin verdiği zararların azaldığı; azot verildiği durumlarda ise bitki hücrelerinin daha gevşek olmasından dolayı böcek zararının arttığı tespit edilmiştir.
Bunların dışında yetiştiriciliğini yaptığımız bitkilere zarar veren böceklerin doğal düşmanı olan memeli veya böcekleri (parazitoid, predatör) doğru zamanda ortama salarsakda mücadele etmiş oluruz.
Böceklerin, en çok tercih ettiği bitkilerin yerine, mecburiyetten farklı alternatiflere yönelmesi bazı türlerde yumurta sayısının azalmasına ve bazı türlerde de ölüme neden olmaktadır. Bu fikir ile de ana ürünümüzü ekeceğimiz tarlaya münavebe uygulanabilir veya hedef böcekler için hedef tuzak bitkilerin ekimi yapılabilir.
İnsan faktörü ise yaptığı toprak işleme faaliyetleriyle böceklerin rahat olduğu alanı bozarak onların ölmesine sebep olabilir ve çevreye verdiği zararlardan dolayı da indirekt olarak böcekleri öldürebilir.
KAYNAKLAR:
-Dr.Öğr. Üyesi Hüseyin ÇETİN'in Böcek Ekolojisi notu ve ders anlatımı
-Prof.Dr. Mehmet ZENGİN'in Bitki Besleme ve Gübreleme kitabı ve ders anlatımı
-Prof.Dr. Levent ÜNLÜ'nün Genel Entomoloji ders notu ve ders anlatımı
