İSTANBUL - Et fiyatlarındaki aşırı artış Türkiye ' nin gündemine oturdu. Fiyatları kimin yükselttiği tartışılmaya başladı. Herkes bir suçlu aradı. Kimi üretici, kimi sanayici, kimi market, kimi de başka bir kesimi suçlu olarak gösterdi. Ancak büyüklük itibariyle Türkiye ' deki hayvancılık işletmelerinden hiçbirinin tek başına fiyatları yükseltmesinin olanağı yoktu. Bu durum Rekabet Kurumu tarafından da dile getirildi. Peki bu artışlar neden kaynaklandı?
Konuyu, Türkiye, Süt Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) başkanlığı görevini bugün bırakacak olan Erdal Bahçıvan ' la konuştuk. 'Fiyatları bu kadar çıkartacak bir materyal olduğunu görmüyorum' diyen Bahçıvan, fiyatların yükselmesinin altında tek bir neden olmadığını dile getirdi. Türkiye ' de et fyatlarını tek başına yönlendirecek firmanın olmadığını belirten Bahçıvan, 'Keşke olsa, o zaman kayıtdışı da biter' diye konuştu.
Fiyat artışlarında birkaç nedenin etkili olduğunu kaydeden Bahçıvan, 'Burada beklenti spekülasyonu var. Besici 2 ay değil, üç ay bekliyor. Market yüzde 20 değil, yüzde 30 kar koyuyor. Hepsinin nedeni fiyatların artacağı beklentisi. Toplumsal spekülasyon da oluyor. Herkes bir malın fiyatı artıyor dediğinde fiyat artıyor. Yani psikolojik algılamada spekülasyon var. Et Balık Kurumu ' nun her ay başı fiyatları yüzde 10-15 yukarı çekmesi de diğer bir etken' dedi.
35 bin tonluk taahhüt
Et Balık Kurumu ' nun askeriyeye 20 bin ton, kamu kurumlarına da 15 bin ton olmak üzere 35 bin ton taahhüdü olduğunun söylendiğini belirten Bahçıvan, 'Kurum bunu karşılamak için piyasadan et çekiyor. Türkiye ' de 600 bin ton tüketim olduğu gözönüne alınırsa toplam tüketimin yüzde 5-6 ' sı bu rakam.
Et Balık Kurumu ' nun karkas et alım fiyatı 12 liraydı. Bir ay önce 14 liraya çekti. Piyasa da bunu gördü fiyatları yukarı taşıdı. Yani piyasa Et Balık ' a oynamaya başladı' dedi.
Tarım Bakanlığı ile 18 Nisan ' da yapılan toplantıda fiyatların yükseldiğinin ve karkas ette 14 liralık fiyatın uygun olduğunun konuşulduğunu söyleyen Bahçıvan, 'Piyasanın dengede olması gerektiği söylendi. Kimse 14 liralık fiyata itiraz etmedi. Böylece tüketici de eti 20-25 liradan yiyecekti. O da makul bir fiyattı. Toplantıda Et Balık yetkilileri de vardı. Ama ertesi gün Et Balık ' ın fiyatı 16 liraya çıktı. Merdaneyi kopartan da o oldu. Bir ay arayla Et Balık ' ın fiyatları 12 liradan 16 liraya çıktı. Sanki en büyük spekülatör Et Balık oldu. Böylece Et Balık Kurumu, kasılmayı çıkartanlara kasılması için haklı neden verdi. Şumdi bu yıl Et Balık ' ın açıklayacağı zararı takip etmek lazım. Kiloda 2 dolar zarar etse 60-70 bin dolar zarar yazacak. Çünkü 12.5 liradan satıp aynı eti 16 liradan yerine koyarsan zarar yazarsın' dedi. Et Balık ' ın piyasa oyuncusu olmaması gerektiğini söyleyen Bahçıvan, 'Çünkü Et Balık teşvik etmediği gibi, piyasayı yükseltiyor' diye konuştu.
' Başbakan doğru yaptı '
Perakende et fiyatlarını kiloda 40-45 liraya çıktığını belirten Bahçıvan, 'Benim eşim bile ' Ne olacak bu etin hali, et almayalım ' diyecek noktada ise hiçbir siyasetçi buna kayıtsız kalamaz' dedi. Başbakandan başka kimsenin bu siyasi riskin altına giremeyeceğini belirten Bahçıvan, 'Çünkü et fiyatları aldı başını gitti. Son güne kadar 'piyasa bunu kendisi çözebilir mi' dendi. Ama iş o noktayı aştı. 40-45 liralık eti normal karşılamak mümkün değil. Fiyatları bu kadar çıkartacak bir materyal olduğunu görmüyorum. Zaten sadece ithalat söylentisi ile fiyatlar yüzde 20 aşağı inmişse burada bir durum var demektir' diye konuştu.
'Hollywood filminin senaryosunun sadece ' s ' si yazıldı' diyen Bahçıvan, henüz ithalat olmadığını ancak adının bile yettiğini belirterek, 'İthalatta nerede durulacağını da bilmek gerekir. Herkesi metlu edecek fiyatta konsensüs yaratmak lazım' dedi. Et ihtalatının Türkiye ' de bir tabu olduğunu kaydeden Bahçıvan, 'Halbuki Türkiye her şeyi ithal ediyor. Dünya üzerinde oldukça büyük miktarda et ithalatı var. Türkiye sadece tabu olduğu için bunu yapmıyor. Bugün Türkiye ' de daha büyük felaket yaşanmıyorsa, 2007 ' den sonra getirilen damızlık hayvanların etkisi vardır. 2006 sonlarında önce ABD sanra Avustralya ' dan 20 bin hayvan ithal edildi' dedi.
' Süt inekleri kesime gidebilir '
Et fiyatlarının düşeceği beklentisi ile yüksek fiyattan et satmak için süt ineklerinin kesime gidip gitmeyeceği yönünde görüşünü sorduğumuz Bahçıvan, daha önce böyle bir durum yaşandığını ve yine süt sığırlarının kesime gitme tehlikesinin olduğunu söyledi. Bahçıvan 'Süt sığırları kesime gidebilir. Bu nedenle gelecekte süt ve et fiyatları yükselebilir. Böyle bir tehlike her zaman var' dedi.
Kırmızı etin fiyatı 2-3 lira düştü
Hafta başında et ithalatı yapılacağının açıklanmasının ardından kasap reyonlarındaki kırmızı et fiyatlarında 2-3 lira düşüş gerçekleşti. Migros ' ta dana döş kıymalığın kilosu, 21.49 liradan 19.90 liraya, dana kıymalık kuşbaşının fiyatı 25.90 ' dan 21.90 liraya, dana but bifteğin fiyatı 33.30 liradan 28.49 liraya, dana rostonun fiyatı ise 30.60 liradan 28.80 liraya geriledi. Kiler markette ise dana köftelik kıyma 22.50 ' den 19.99 liraya, dana bifteğin kilosu da 31.20 liradan 29.20 liraya düştü. Kasaplar ise et fiyatlarının semtlere göre 1-2 lira arasında değişiklik gösterebileceğini, hükümetin, Et ve Balık Kurumu ' na canlı hayvan ve et ithalatı yapma yetkisi verildiğini açıklamasının ardından söz konusu fiyatların önümüzdeki günlerde 2-3 lira daha gerileyeceğini beklediklerini kaydettiler.
Türkiye Kasaplar Federasyonu Başkanı Fazlı Yalçındağ da, bu yılın başından geçtiğimiz cuma gününü kadar et temininde çok ciddi sıkıntı yaşadıklarını, sürekli fiyat yükselişleriyle karşı karşıya kaldıklarını, bu süreçte de 2 gün üst üste aynı fiyatlarla mal alamadıklarını söyledi. Kısa vadede çözüm için beslenecek erkek dana ithal edilmesi, uzun vadede çözüm için ise süt fiyatında kalıcı bir istikrar sağlanması gerektiğini belirten Yalçındağ, 'Çünkü süt para etmezse inek olmaz, inek olmazsa dana olmaz, dana olmazsa da et olmaz' diye konuştu. Hükümetin yaptığı açıklamaların ardından piyasaların durulduğunu belirten Yalçındağ, 'Pazartesinden itibaren mal arzında çok ciddi artış oldu. Bu da fiyatlara yansıdı. Önümüzdeki günlerde makul, kabul edilebilir fiyatlara geleceğini düşünüyoruz.' dedi.
Besiciler kesim için sıraya girdi
Kırmızı et ithalatı kararının alınmasının ardından, Erzurum ' daki besicilerin ellerindeki besili hayvanlarını çıkarmaya çalıştığı bildirildi. Et ithalatına izin verilmesiyle birlikte EBK ve özel kombinalara çok sayıda besicinin başvurduğu öğrenildi. Besiciliğin yoğun olarak yapıldığı Ocak-Mart ayları döneminde 2 bin 600 büyükbaş hayvanın kesimini yapan EBK Erzurum Kombinası, et ithalatı kararının açıklanmasının ardından 500 büyükbaş havyanın kesimi için başvuru aldı. Erzurum Ziraat Odası Başkanı Mücahit Harmandar, birçok besicinin et ithalatı kararı alınana kadar kırmızı ete daha fazla zam beklentisiyle hayvanlarını kesime götürmediğini belirterk, 'Et ithalatı kararı alınmasıyla besici hayvanını elinden çıkarmanın telaşına düştü. Birçok besicinin hayvanını bir an önce kestirmek için kombinalarda sıraya girdiği bilgisini aldık. Bu nedenle piyasada kırmızı et bolluğu olacağından yakında fiyatlarda önemli oranda bir düşüş olacağını tahmin ediyoruz' dedi.
Sektörde kim, ne dedi?
Türkiye Ziraatçılar Derneği Başkanı İbrahim Yetkin: Üreticiye etin kilo başına maliyeti 14.5 lira. Bu nedenle et fiyatlarının 15 TL ' nin altına inmesine izin verilmesi hayvancılık sektörünü daha zor bir duruma sokacak.
Bursa Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Başkanı İsmail Anıl: Et fiyatlarından ithalat lobisi sorumlu. Batıya hizmet eden bir grup ithalatçı, Türkiye ' de kendine paydaş bulup Türk üreticisinin üretmesini istemiyor.
Tarım Ekonomisi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Tayfun Özkaya: Et Balık Kurumu ithalat yapacağına, üreticiden aldığı eti çok düşük karlarla, hatta maliyetine halka ulaştırsın. Et ithal etmenin, deli dana gibi sağlık açısından da sakıncaları bulunuyor.
Tüm Restoranlar, Lokantalar ve Tedarikçiler Derneği Başkanı Ramazan Bingöl: Canlı hayvan ve et ithalatı ile sektörün nefes alacağını ve eski günlerine geri döneceğini umuyoruz.
GİMDES Başkanı Hüseyin Büyüközer: Et ithalatının yapılacağı ülkelerde İslami usullere uygun yapılmamasının yüzde 99 ' u Müslüman olan Türk halkını korku ve endişeye sevk edecektir.
Konuyu, Türkiye, Süt Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) başkanlığı görevini bugün bırakacak olan Erdal Bahçıvan ' la konuştuk. 'Fiyatları bu kadar çıkartacak bir materyal olduğunu görmüyorum' diyen Bahçıvan, fiyatların yükselmesinin altında tek bir neden olmadığını dile getirdi. Türkiye ' de et fyatlarını tek başına yönlendirecek firmanın olmadığını belirten Bahçıvan, 'Keşke olsa, o zaman kayıtdışı da biter' diye konuştu.
Fiyat artışlarında birkaç nedenin etkili olduğunu kaydeden Bahçıvan, 'Burada beklenti spekülasyonu var. Besici 2 ay değil, üç ay bekliyor. Market yüzde 20 değil, yüzde 30 kar koyuyor. Hepsinin nedeni fiyatların artacağı beklentisi. Toplumsal spekülasyon da oluyor. Herkes bir malın fiyatı artıyor dediğinde fiyat artıyor. Yani psikolojik algılamada spekülasyon var. Et Balık Kurumu ' nun her ay başı fiyatları yüzde 10-15 yukarı çekmesi de diğer bir etken' dedi.
35 bin tonluk taahhüt
Et Balık Kurumu ' nun askeriyeye 20 bin ton, kamu kurumlarına da 15 bin ton olmak üzere 35 bin ton taahhüdü olduğunun söylendiğini belirten Bahçıvan, 'Kurum bunu karşılamak için piyasadan et çekiyor. Türkiye ' de 600 bin ton tüketim olduğu gözönüne alınırsa toplam tüketimin yüzde 5-6 ' sı bu rakam.
Et Balık Kurumu ' nun karkas et alım fiyatı 12 liraydı. Bir ay önce 14 liraya çekti. Piyasa da bunu gördü fiyatları yukarı taşıdı. Yani piyasa Et Balık ' a oynamaya başladı' dedi.
Tarım Bakanlığı ile 18 Nisan ' da yapılan toplantıda fiyatların yükseldiğinin ve karkas ette 14 liralık fiyatın uygun olduğunun konuşulduğunu söyleyen Bahçıvan, 'Piyasanın dengede olması gerektiği söylendi. Kimse 14 liralık fiyata itiraz etmedi. Böylece tüketici de eti 20-25 liradan yiyecekti. O da makul bir fiyattı. Toplantıda Et Balık yetkilileri de vardı. Ama ertesi gün Et Balık ' ın fiyatı 16 liraya çıktı. Merdaneyi kopartan da o oldu. Bir ay arayla Et Balık ' ın fiyatları 12 liradan 16 liraya çıktı. Sanki en büyük spekülatör Et Balık oldu. Böylece Et Balık Kurumu, kasılmayı çıkartanlara kasılması için haklı neden verdi. Şumdi bu yıl Et Balık ' ın açıklayacağı zararı takip etmek lazım. Kiloda 2 dolar zarar etse 60-70 bin dolar zarar yazacak. Çünkü 12.5 liradan satıp aynı eti 16 liradan yerine koyarsan zarar yazarsın' dedi. Et Balık ' ın piyasa oyuncusu olmaması gerektiğini söyleyen Bahçıvan, 'Çünkü Et Balık teşvik etmediği gibi, piyasayı yükseltiyor' diye konuştu.
' Başbakan doğru yaptı '
Perakende et fiyatlarını kiloda 40-45 liraya çıktığını belirten Bahçıvan, 'Benim eşim bile ' Ne olacak bu etin hali, et almayalım ' diyecek noktada ise hiçbir siyasetçi buna kayıtsız kalamaz' dedi. Başbakandan başka kimsenin bu siyasi riskin altına giremeyeceğini belirten Bahçıvan, 'Çünkü et fiyatları aldı başını gitti. Son güne kadar 'piyasa bunu kendisi çözebilir mi' dendi. Ama iş o noktayı aştı. 40-45 liralık eti normal karşılamak mümkün değil. Fiyatları bu kadar çıkartacak bir materyal olduğunu görmüyorum. Zaten sadece ithalat söylentisi ile fiyatlar yüzde 20 aşağı inmişse burada bir durum var demektir' diye konuştu.
'Hollywood filminin senaryosunun sadece ' s ' si yazıldı' diyen Bahçıvan, henüz ithalat olmadığını ancak adının bile yettiğini belirterek, 'İthalatta nerede durulacağını da bilmek gerekir. Herkesi metlu edecek fiyatta konsensüs yaratmak lazım' dedi. Et ihtalatının Türkiye ' de bir tabu olduğunu kaydeden Bahçıvan, 'Halbuki Türkiye her şeyi ithal ediyor. Dünya üzerinde oldukça büyük miktarda et ithalatı var. Türkiye sadece tabu olduğu için bunu yapmıyor. Bugün Türkiye ' de daha büyük felaket yaşanmıyorsa, 2007 ' den sonra getirilen damızlık hayvanların etkisi vardır. 2006 sonlarında önce ABD sanra Avustralya ' dan 20 bin hayvan ithal edildi' dedi.
' Süt inekleri kesime gidebilir '
Et fiyatlarının düşeceği beklentisi ile yüksek fiyattan et satmak için süt ineklerinin kesime gidip gitmeyeceği yönünde görüşünü sorduğumuz Bahçıvan, daha önce böyle bir durum yaşandığını ve yine süt sığırlarının kesime gitme tehlikesinin olduğunu söyledi. Bahçıvan 'Süt sığırları kesime gidebilir. Bu nedenle gelecekte süt ve et fiyatları yükselebilir. Böyle bir tehlike her zaman var' dedi.
Kırmızı etin fiyatı 2-3 lira düştü
Hafta başında et ithalatı yapılacağının açıklanmasının ardından kasap reyonlarındaki kırmızı et fiyatlarında 2-3 lira düşüş gerçekleşti. Migros ' ta dana döş kıymalığın kilosu, 21.49 liradan 19.90 liraya, dana kıymalık kuşbaşının fiyatı 25.90 ' dan 21.90 liraya, dana but bifteğin fiyatı 33.30 liradan 28.49 liraya, dana rostonun fiyatı ise 30.60 liradan 28.80 liraya geriledi. Kiler markette ise dana köftelik kıyma 22.50 ' den 19.99 liraya, dana bifteğin kilosu da 31.20 liradan 29.20 liraya düştü. Kasaplar ise et fiyatlarının semtlere göre 1-2 lira arasında değişiklik gösterebileceğini, hükümetin, Et ve Balık Kurumu ' na canlı hayvan ve et ithalatı yapma yetkisi verildiğini açıklamasının ardından söz konusu fiyatların önümüzdeki günlerde 2-3 lira daha gerileyeceğini beklediklerini kaydettiler.
Türkiye Kasaplar Federasyonu Başkanı Fazlı Yalçındağ da, bu yılın başından geçtiğimiz cuma gününü kadar et temininde çok ciddi sıkıntı yaşadıklarını, sürekli fiyat yükselişleriyle karşı karşıya kaldıklarını, bu süreçte de 2 gün üst üste aynı fiyatlarla mal alamadıklarını söyledi. Kısa vadede çözüm için beslenecek erkek dana ithal edilmesi, uzun vadede çözüm için ise süt fiyatında kalıcı bir istikrar sağlanması gerektiğini belirten Yalçındağ, 'Çünkü süt para etmezse inek olmaz, inek olmazsa dana olmaz, dana olmazsa da et olmaz' diye konuştu. Hükümetin yaptığı açıklamaların ardından piyasaların durulduğunu belirten Yalçındağ, 'Pazartesinden itibaren mal arzında çok ciddi artış oldu. Bu da fiyatlara yansıdı. Önümüzdeki günlerde makul, kabul edilebilir fiyatlara geleceğini düşünüyoruz.' dedi.
Besiciler kesim için sıraya girdi
Kırmızı et ithalatı kararının alınmasının ardından, Erzurum ' daki besicilerin ellerindeki besili hayvanlarını çıkarmaya çalıştığı bildirildi. Et ithalatına izin verilmesiyle birlikte EBK ve özel kombinalara çok sayıda besicinin başvurduğu öğrenildi. Besiciliğin yoğun olarak yapıldığı Ocak-Mart ayları döneminde 2 bin 600 büyükbaş hayvanın kesimini yapan EBK Erzurum Kombinası, et ithalatı kararının açıklanmasının ardından 500 büyükbaş havyanın kesimi için başvuru aldı. Erzurum Ziraat Odası Başkanı Mücahit Harmandar, birçok besicinin et ithalatı kararı alınana kadar kırmızı ete daha fazla zam beklentisiyle hayvanlarını kesime götürmediğini belirterk, 'Et ithalatı kararı alınmasıyla besici hayvanını elinden çıkarmanın telaşına düştü. Birçok besicinin hayvanını bir an önce kestirmek için kombinalarda sıraya girdiği bilgisini aldık. Bu nedenle piyasada kırmızı et bolluğu olacağından yakında fiyatlarda önemli oranda bir düşüş olacağını tahmin ediyoruz' dedi.
Sektörde kim, ne dedi?
Türkiye Ziraatçılar Derneği Başkanı İbrahim Yetkin: Üreticiye etin kilo başına maliyeti 14.5 lira. Bu nedenle et fiyatlarının 15 TL ' nin altına inmesine izin verilmesi hayvancılık sektörünü daha zor bir duruma sokacak.
Bursa Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Başkanı İsmail Anıl: Et fiyatlarından ithalat lobisi sorumlu. Batıya hizmet eden bir grup ithalatçı, Türkiye ' de kendine paydaş bulup Türk üreticisinin üretmesini istemiyor.
Tarım Ekonomisi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Tayfun Özkaya: Et Balık Kurumu ithalat yapacağına, üreticiden aldığı eti çok düşük karlarla, hatta maliyetine halka ulaştırsın. Et ithal etmenin, deli dana gibi sağlık açısından da sakıncaları bulunuyor.
Tüm Restoranlar, Lokantalar ve Tedarikçiler Derneği Başkanı Ramazan Bingöl: Canlı hayvan ve et ithalatı ile sektörün nefes alacağını ve eski günlerine geri döneceğini umuyoruz.
GİMDES Başkanı Hüseyin Büyüközer: Et ithalatının yapılacağı ülkelerde İslami usullere uygun yapılmamasının yüzde 99 ' u Müslüman olan Türk halkını korku ve endişeye sevk edecektir.
Ulen, az daha sabretseydiler alacaktık bi Lamborghini.. Hazmedemediler, kader utansın.
