Doğu Anadolu Bölgesi Tarımsal Alan Kullanımı ve Su Potansiyeli Raporu
Doğu Anadolu Bölgesi'nde tarımsal alan kullanımı ve su potansiyeli ile ilgili yapılan değerlendirmeler, bölgenin tarımda karşılaştığı zorlukları ve fırsatları ortaya koydu. Bölgedeki tarımsal alanların yüzde 68'inde ekim yapılırken, yüzde 26'sı nadasa bırakılıyor. Bu yüksek nadas oranının başlıca nedenleri arasında bölgenin yüksek rakımlı, dağlık ve engebeli coğrafyası, kısa vejetasyon periyodu ve köylerde kalan nüfusun yaşlı olması yer alıyor.
Su Potansiyeli ve Kullanımı
Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin tarım arazilerinin yüzde 15'ine sahip olmasına rağmen, kullanılabilir su potansiyelinin yüzde 36'sını barındırıyor. Bölgede su kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılamaması, sulama altyapısının yetersizliği, mevcut tesislerin ömrünü tamamlamış olması ve bazı alanlara sulama altyapısının ulaşmaması gibi sebeplerden kaynaklanıyor.
Sulama İstatistikleri:
- Toplam su kaynağı: 57.454 hm³/yıl (55.838 hm³/yıl yer üstü, 1.616 hm³/yıl yer altı).
- Bingöl, Elazığ, Tunceli ve Hakkari illeri, tarım alanı başına düşen su potansiyeli açısından en yüksek değerlere sahip.
Taşkınlar ve Sulama Tesisleri
Bölgede taşkınlar, tarımsal alanlar için büyük bir sorun teşkil ediyor. Özellikle Iğdır ve Muş ovaları taşkınlardan olumsuz etkileniyor. DSİ'nin "Büyük Su İşleri Programı" kapsamında yaptığı çalışmalarla, taşkınlardan korunan alan 2014'te 112.061 hektardan 2018'de 244.727 hektara çıkarılmıştır. 1936-2018 yılları arasında tamamlanan 79 sulama tesisi ile DAP Bölgesi'nde brüt 441.174 hektar alan sulanmıştır.
Enerji Tüketimi
Malatya, Elazığ, Bitlis ve Sivas illerinde tarımsal sulamada enerji tüketimi ortalamanın üzerindedir. Bu durum, su potansiyelinin tarımsal arazi varlığına göre düşük olması nedeniyle yaygın olarak pompaj sulamalarının kullanılmasından kaynaklanıyor. Ayrıca, bu illerde meyveciliğin gelişmiş olması ve yamaç arazilerde bahçe tesislerinin kurulması da enerji tüketimini artırmaktadır. Elazığ'da, baraj göllerinden yapılan pompa üniteleri ile sulama, ilin yüksek su potansiyeline rağmen enerji tüketiminin yüksek olmasına neden oluyor.
Doğu Anadolu Bölgesi'nin tarımsal verimliliğini artırmak için su kaynaklarının etkin kullanımı, sulama altyapısının iyileştirilmesi ve enerji verimliliğinin artırılması gerekmektedir. Bu bağlamda:
- Sulama altyapısının modernize edilmesi ve genişletilmesi,
- Enerji tüketimini azaltacak yenilikçi sulama tekniklerinin uygulanması,
- Taşkın önleme ve yönetimi konularında daha fazla yatırım yapılması önerilmektedir.
Bu tespitler, bölgenin tarımsal potansiyelini artırmak ve çiftçilerin karşılaştığı zorlukları aşmak için stratejik planlamaların önemini vurgulamakta.
