Motor yağı ne işe yarar?
İçten yanmalı motorlarda parçalar birbirlerine çeşitli şekillerde bağlı olarak ve temas halinde çalışır. Ancak çeşitli metallerden üretilen bu parçaların yüksek hızda temas etmesi sonucu sürtünmeden kaynaklı ısınma ve aşınma gerçekleşir. Bu konuya çok basit bir örnek verelim; Her iki avucunuzu açın ve avuç içlerinizi birbirlerine bastırın. Şimdi çok hızlı bir şekilde sürtün. Çok uzun bir süre bu hareketi yaparsanız avucunuzun yandığını ve derinizin de tahriş olduğunu hissedebilirsiniz. Birbirleri ile yüksek hızda temas eden metal motor parçaları da bu etkinin binlerce kat fazlasına maruz kalırlar.
Motor yağı da işte tam burada devreye girmektedir. Temas halindeki parçaların arasına girer ve çok ince zar gibi bir film tabakası oluşturur. Bu tabaka sayesinde parçalar birbirlerine temas etmek yerine motor yağı ile temas ederler. Sürtünmenin çok düşük seviyelere inmesi sayesinde de hem ısı oluşumu çok daha düşük seviyelerde gerçekleşir hem de parçalar arasındaki sürtünmeden kaynaklı aşınmalar en aza indirilir. Daha rahat anlaşılması için yukarıda verdiğimiz avuç örneğini bu sefer yağı da dahil ederek tekrar edelim. Avuç içimize bir miktar sıvı yağ alalım ve yayalım. Şimdi bu şekilde hızlı bir şekilde iki avuç içini birbirine sürtelim. Göreceğimiz gibi hem çok daha hızlı, hem daha az ısı oluşumu ile hem de derimiz tahriş olmadan bu işi yapabiliyoruz. Kısacası avucumuza aldığımız yağ ile motor yağı temel olarak aynı işi yapmaktadır.
Motor yağının görevleri nelerdir?
- Sürtünmeyi azaltmak
Motor içerisinde bulunan parçalar birbirlerine bağlıdır ve çalıştıkça birbirlerine sürterler. Sürtme sonucu aşınma meydana gelir. Motor yağı bu sürtünmeyi en aza indirerek aşınmaları minimize eder. Bu sayede motorlar yüz binlerce kilometre boyunca kullanılabilir. Aşağıdaki grafikte hareketli motor parçalarının hangisini ne miktarda aşınmaya zorlandığını görebilirsiniz.
- Motor temizliği
Motorun çalışması esnasında çok az seviyede de olsa aşınmalar meydana gelir. Bu mikron (milimetrenin binde biri) seviyesinde veya daha küçük olan aşınmalar temizlenmezse birikme yapar ve dönen parçaların dönmesine engel olabildiği gibi sürtme sonucu çizilmeye de neden olabilir. Motor içerisinde dönen basınçlı yağ bu parçaların birikmesini önler ve yağ karterinde toplanmasını sağlar. Yağın aşırı uzun süre kullanılması temizleme özelliğinin kaybolmasına neden olur.
- Sıcaklığı düşürmek
Motor içerisindeki parçalar hareket ettikçe birbirlerine sürterler. Sürtme sonucu ise ısı oluşur. Motor yağı bu ısının tahliye edilmesini sağlar. Çalışmakta olan bir motorun yağını kontrol ederken yağa değerseniz sıcak olduğunu hissedersiniz. Bu sıcaklık motorun çalışırken ürettiği ısının yağa transfer olması sonucudur.
- Sessiz çalışma
Birbirlerine bağlı olan parçaların aralarındaki tolerans boşlukları nedeniyle çarpmalar ve sürtmeler meydana gelir ve bu da motorda ses oluşmasına neden olur. Motor yağı hareket eden parçalar arasında bir film tabakası oluşturur ve bu sayede sürtünme azalır. Sürtünmenin azalması sonucu motordan çıkan ses önemli miktarı azalır.
- Kompresyon muhafaza
Pistonların üzerinde bulunan segmanlar, silindirler içerisinde sıkıştırılan hava-yakıt karışımının basıncının kaçmasını engellerler. Ancak bu sızdırmazlık sadece segmanlarla değil ayrıca motor yağı ile de sağlanır. Piston segmanları ve silindir cidarları arasına giren motor yağı bir çeşit conta görevi görür ve basıncın yani kompresyonun kaçmasını engeller. Segmanlar kaba bir conta gibi çalışırken motor yağı hassas bir conta görevi görür.
Viskozite nedir?
Viskozite kelimesi İngilizce "Viscosity" kelimesinden gelmektedir. Visco kelimesi Türkçeye "Akma" olarak Viscosity ise "Akmazlık" olarak tercüme edilebilir. Teknik olarak ise; bir akışkanın katmanları arasında oluşan iç sürtünme sonucu akışı engelleyen direnç olarak da açıklayabiliriz. Ayrıca bu direncin miktarını belirten "Akma Katsayısı" ifadesi de açıklayıcı olabilir diye düşünüyoruz.
Akma katsayısı terimini daha rahat anlatabilmek için halk arasında konuşulan bazı kelimeleri kullanarak örnekleyelim. Akma katsayısı ne kadar yüksek olursa akışkan o kadar ağdalı yani koyu bir kıvama sahiptir. Katsayı ne kadar düşükse akışkan o kadar cıvık yani ince bir kıvama sahiptir. Ayrıca belli bir mesafeden yere dökülen akışkan ne kadar çok sıçrama yaparsa viskozite değeri o kadar düşüktür. Bazı akışkanların viskozite değerleri aşağıda belirtildiği şekildedir.
Su (21 C derece) - 1
Kan - 10
Antifriz - 15
Bal - 2000
2 farklı akışkan madde üzerinden örnek verelim; Suyun viskozite değeri oldukça düşüktür ve cıvık bir yapısı olduğu söylenebilir. Ayrıca belli bir mesafeden yere döküldüğü zaman etrafa çok fazla sıçrar. Bal ise oldukça ağdalı ve koyu bir kıvama sahiptir ve belli bir mesafeden yere dökülürse etrafa sıçramaz.
Kaç tip motor yağı vardır?
Motor yağları temel olarak türüne ve viskozite endeksine göre ikiye ayrılır.
- Viskozite endeksine göre motor yağları
Çok farklı çeşitlerde motor yağları vardır ve bu yağlar değişik kullanım amaçlarına göre viskozite değerlerine sahiptir. Kimi yağ oldukça ince yani düşük viskozite değerine sahipken kimi yağ kalın yani yüksek viskozite değerine sahiptir. Bu değer motor yağı kabının üzerinde yazılıdır ve 10W değerinden başlayarak 0W-30 değerine kadar devam eder. Aracın bulunduğu mevsim ve sıcaklık koşullarına göre farklı viskozite değerlerine sahip motor yağı kullanmak gereklidir.
Viskosite endeksi motor yağının ortam sıcaklığına bağlı olarak ne kadar akma değerine sahip olduğunu belirtir. Motor yağı ortam sıcaklığı düştükçe kalınlaşmaya meyilliyken yüksek sıcaklıklarda incelir. Özellikle sabahları motor yağı karterde toplanır ve motorun tüm parçaları neredeyse yağsız kalır. Çalıştırma ile beraber yağsız kalan parçalar birbirlerine sürtünüz ve aşınmalar da en çok bu zamanda gerçekleşir. Bu nedenle de motor yağının en kısa zamanda çalışan parçalara pompalanması gerekir. İşte yağın ortam sıcaklığında ince yapıda olması tam da burada gereklidir. Kışın -20C derecede inceliğini koruyabilen düşük viskozite endeksine sahip bir yağ en kısa zamanda motor parçalarına gönderilirken yüksek viskozite endeksine sahip bir yağı bu parçalara göndermek çok daha zordur ve bu nedenle de motorda aşınmalar üst düzeyde gerçekleşebilir.
Burada W harfi Winter yani Türkçe'de Kış kelimesini ifade etmektedir. Yani bir yağın düşük sıcaklıklarda ne kadar ince kalabildiğini gösterir. Mevsim koşullarına göre yağ seçmek motorun sağlığı ve performansı açısından çok önemlidir. Ülkemiz iklimi çok farklı sıcaklıklara sahiptir ve bu nedenle de genellikle 5W-30, 10W-40 ve 15W-40 viskozite endekslerine sahip yağlar kullanılmaktadır. Ancak son jenerasyon araçlarda genellikle 5W-30 viskozite endeksi daha yaygın tercih edilmektedir. Şimdi bu değeri aşağıdaki tablo üzerinden açalım.
Görüldüğü gibi -35C dereceden +5C dereceye kadar uzanan bir sıcaklık aralığımız bulunuyor. Bu aralığı çeşitli mevsimlerin içindeki gece ve gündüz sıcaklıkları olarak da düşünebiliriz. 5W-30 yağ endeksine sahip motor yağı -30 C ve +35C derece sıcaklıkta inceliğini koruyabiliyor. Bu sayede de sıcaklık -30C derece bile olsa aracın ilk çalıştırmasında hızlı bir şekilde çalışan motor parçaları arasına gönderilebiliyor ve aşınmaları engelliyor.
Birbirinden farklı ortam sıcaklıklarına sahip olan iki ülke üzerinden örnek verelim. İzlanda'da bulunan bir araçta 0W-30 endeksine sahip motor yağı kullanması gerekirken Suudi Arabasitan'da bulunan bir araçta ise 20W-60 endeksine sahip yağın kullanılması daha sağlıklıdır. Burada mineral, yarı sentetik ve sentetik olarak da ayrım vardır ve onu bir sonraki maddede izah edeceğiz.
Türe göre motor yağları
Motor yağının ham maddesi ham petroldür ancak damıtılması veya kimyasal olarak işlem görmesi türünü belirler.
1- Mineral yağlar (Mineral)
Mineral yağlar ham petrolün damıtılması ile elde edilir. Markaya göre değişmek üzere 10W-40, 15W-40 ve 20W-50 gibi viskozite endekslerine sahip olabilir. Ucuzluğu ile öne çıkan minerak yağlar günümüzün modern ve hassas motorlarında önerilmemektedir.
2- Yarı sentetik yağlar (Semi-Synthetic)
Yari sentetik yağlar, mineral yağların ve tam sentetik yağların bir karışımıdır ancak içlerinde en fazla %30 oranında sentetik yağ bulunur. Markaya göre değişmek üzere 5W-40, 10W-40, 15W-40 ve 20W50 gibi viskozite endekslerine sahip olabilir. Sentetik katkıları sayesinde yakıt tüketimi ve performans konularında mineral yağlardan daha üstünlerdir. Daha uygun fiyata sahip olmaları nedeniyle tercih edilmektedirler.
3- Tam sentetik yağlar (Fully-Synthetic)
Tam sentetik yağlar da mineral yağlar gibi ham petrolden elde edilir ancak damıtma yerine kimyasal olarak işlem görürler. Markaya göre değişmek üzere 10W-60, 5W-30, 5W-40, 5W-50, 0W-20, 0W-30, 0W-40 gibi viskozite endekslerine sahip olabilir. 10W-60 genellikle üst düzey spor otomobillerde kullanılıt ve yüksek sıcaklığa çok dayanıklı bir motor yağıdır. Yüksek performans ve düşük yakıt tüketimine faydaları vardır. Ayrıca çok düşük ve yüksek sıcaklıklar arasında ince yapılarını koruyabilmeleri sayesinde son yıllarda yağ teknolojisi bu yönde gelişmektedir.
En çok hangi motor yağı tipi kullanılıyor?
5W-40 viskozite endeksine sahip olan motor yağı ülkemizde en çok kullanılan yağ olduğu gibi dünyada da en çok kullanılan yağ tipi olarak öne çıkıyor. Aşağıdaki grafikte görüldüğü gibi kullanılan yağların yarısından çoğu 5W-40 endeksine sahip. Ağırlıklı olarak tam sentetik olarak üretilen bu yağ tipi Shell Helix markasında yarı sentetik olarak da üretilmektedir. Tek dereceli yağlar SAE 10W, 20W, SAE30 ve 40 olarak belirtilebilir.
Alıntıdır :wwwsekizsilindir.com
