TOPRAK İSTEĞİ ve HAZIRLIĞI
Karpuz yetiştirmek için en uygun topraklar akarsu kenarlarındaki milli topraklarla, su tutma kapasitesi yüksek kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu topraklardır. Yetiştirme dönemi kısa olan yerlerde ve erkencilik düşünüldüğünde hafif kumlu topraklarda yetiştiricilik yapılmalıdır. Kökleri narin olduğu için ağır topraklar tercih edilmez. Bu nedenle toprak derinliğinin fazla olması ve taban suyunun 1 m civarında bulunması karpuz için idealdir. Karpuz yetiştiriciliği yapılacak toprakların pH`ı 5-6.5 arasında olması tercih edilir. Hafif bünyeli kumlu topraklara iyi yanmış çiftlik gübresi ve diğer besin elementleri ilave edilerek yetiştiricilik yapılmalıdır.
Toprak birkaç defa derince işlenir, son işlemeden önce yanmış çiftlik gübresi ile mutlaka gübrelenmelidir. Kumlu topraklara verilecek miktar 5-6 ton/da, tınlı-killi topraklara 3-4 ton/da arasında miktarlarda kullanılmalıdır. Daha sonra toprak tesviyesi yapılmalıdır.
FİDE YETİŞTİRİCİLİĞİ ve DİKİM
Karpuz yetiştiriciliği, alçak tüneller altında fide elde etme ve don tehlikesi geçtikten sonra esas yerlerine topraklı olarak şaşırtmak suretiyle gerçekleştirilir. Kullanılacak olan harç çiftlik gübresi, kum ve toprak karışımından elde edilmelidir. Harç hazırlığında kullanılan maddeler, karıştırılmadan evvel gerekiyorsa 1-1,5 cm.lik eleklerden geçirilmelidir. Harç hazırlığında orman toprağı kullanılıyor ise geniş yapraklı orman ağaçlarının altındaki topraklar olmalıdır. Eğer orman toprağı kullanılacak ise; 22 teneke yanmış, elenmiş büyükbaş çiftlik gübresi, 23 teneke orman toprağı ve 5 teneke ince sıva kumu Bahçe toprağı kullanılacak ise; 30 teneke iyi yanmış, elenmiş büyükbaş çiftlik gübresi, 15 teneke bahçe toprağı ve 5 teneke ince sıva kumu kullanılmalıdır. Bu seçeneklerden her ikisine de her 50 teneke için 2 kg triple süper fosfat, 2 kg potasyum sülfat ilave edilir. Hastalık ve zararlılar için 50 teneke harca 25-30`ar gr Dikotan M22 ve Endosülfan 35 WP karıştırılmalıdır.
Tohum ekim tarihi yaklaşık olarak Erbaa İlçesi şartlarında mart sonu-nisan başı, Turhal İlçesi şartlarında 10-15 nisan olmaktadır. Ekim 12x15 cm veya 15x15 cm ebadında plastik torbalara yapılır. Fazla suyu tahliye etmek için torbaların alt uçları ve orta kısmı 1 cm.den makaslanır. Her torbaya 1 adet tohum bırakılır ve üzerine 1 cm.lik kapaklık harç atılarak elle hafif bastırılır. Ekimden sonra süzgeçli kovayla hemen sulanıp üzeri örtülür. Fideler yüzeye çıktığında örtü hemen kaldırılmalıdır. Alçak tünel altındaki fidelerin zarar görmemesi için fazla güneşli havalarda gölgelenmesi gerekmektedir. Havalandırmaya dikkat edilmeli ve hiçbir zaman hava cereyanında bırakılmamalıdır. Fide torbalarının yüzeyi zaman zaman kurşun kalem biçimindeki bir çöple hafifçe karıştırılmalıdır. Fideler 5-6 yapraklı, yaklaşık 20 cm boy ve kurşun kalem kalınlığında gövdeye ulaştıklarında dikime hazır olurlar. Dikimden yaklaşık 1,5-2 ay önce fosforun tamamı (55-60 kg/da T.S.P.), potasyumun yarısı (60-65 kg potasyum sülfat) sürüm derinliğine verilmelidir. Geriye kalan potasın yarısı ile azotun tamamı dikimden sonra çapa ve suyla birlikte 4`de, 5`e bölünerek verilmelidir. Dikim büyüklüğüne gelen fideler 150 cm sıra arası ve 75 cm sıra üzeri mesafelerle dikilirler. Dikilen fidelere çanak yapılarak her fideye yaklaşık 2 litre cansuyu verilir. Toprağın çatlamaması için üzerine hafifçe kuru toprak çekilir.
BAKIM
Dikimden 8-10 gün sonra kaymak tabakasını kırarak yabancı otlar için hafif bir çapa yapılır. Toplam 3-4 çapa yapılır. İkinci çapa esnasında bitki kök boğazının ve meyvelerin suya temas etmemesi için boğaz doldurma işlemi yapılır. İlk su toprak ve havanın yağış durumuna göre değişmekle birlikte ilk meyveler 2-3 cm çaplandığında verilir. Şartlara göre 10-15 günde bir aşırı olmamak suretiyle sulama yapılır. Fazla su hasat sonrası dayanım süresini ve tadını azaltılır. Bu yüzden yetiştiriciler fazla sudan kaçınmalıdır. Karpuz meyvelerinin irileşmesi döneminde toprakta yeterli suyun bulunmasını, hasada doğru ise azalmasını ister. Düzenli bir sulama yapılmazsa bitkilerde gelişme olumsuz yönde etkilenir. Düzensiz sulama meyvelerin olgunlaştığı dönemde olursa meyvelerde çatlamaya neden olur.
HASTALIKLAR
Karpuzlarda görülen önemli hastalıklar antraknoz, külleme, mildiyö, solgunluk ve virüs hastalıklarıdır. Bu hastalıklara karşı (virüs etmenleri hariç) fide döneminde 8-10 günde bir koruyucu ilaçlama yapılmalıdır. Karpuzlarda en çok görülen zararlılar kırmızı örümcekler, yaprak bitleri ve karpuz telli böceğidir. Bunlara karşı da insektisit ve akarisitler kullanılmalıdır. Bu hastalık ve zararlılara karşı kullanılacak ilaç tavsiyesi için bölgesel tarım teşkilatlarına başvurulmalıdır.
HASAT ve DEPOLAMA
Karpuzlarda olgunluk, meyveler ve meyve sapları üzerinde meydana gelen bazı belirtilerle kolayca anlaşılır. Tohum ekiminden 80-120 gün sonra meyveler hasat olgunluğuna gelir. Olgunluk kriterleri şu şekilde sıralanabilir:
Olgun karpuzlar -kavunların aksine- olgunluğun ileri dönemlerinde hafiflerler.
Meyve kabuğu üzerindeki mum tabakası matlığını kaybeder ve meyve parlak bir hal alır.
Meyve kabuğu tırnakla kolayca sıyrılır.
Karpuz sapları üzerinde bulunan kulakçık kurur.
Karpuzu dalına bağlayan tüylü sapları kurur.
Karpuz üzerine parmakla sertçe vurulduğunda kendine has dolgun ve tok bir ses çıkarır.
Avuçlar arasına alınan karpuz kulağın yanında sıkıldığında içerden bir çıtırdama sesi gelir.
Yukarıda açıklanan belirtiler varsa karpuz olgunlaşmış ve hasada uygun hale gelmiş demektir. Hasatta gecikme olursa meyvelerin içi boşalır, yenen kısmı yumuşar. 3-5 toplamada hasad tamamlanmalıdır. Hasattan sonra muhafaza süresi uzadıkça önce koflaşma, sulanma, daha sonra bozulma ve kokuşma meydana gelir. Bazı karpuz çeşitlerinin meyveleri +4ºC ve %60-70 nem sunan soğuk hava depolarında 3-4 aya kadar muhafaza edilebilirler.
Karpuz yetiştirmek için en uygun topraklar akarsu kenarlarındaki milli topraklarla, su tutma kapasitesi yüksek kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu topraklardır. Yetiştirme dönemi kısa olan yerlerde ve erkencilik düşünüldüğünde hafif kumlu topraklarda yetiştiricilik yapılmalıdır. Kökleri narin olduğu için ağır topraklar tercih edilmez. Bu nedenle toprak derinliğinin fazla olması ve taban suyunun 1 m civarında bulunması karpuz için idealdir. Karpuz yetiştiriciliği yapılacak toprakların pH`ı 5-6.5 arasında olması tercih edilir. Hafif bünyeli kumlu topraklara iyi yanmış çiftlik gübresi ve diğer besin elementleri ilave edilerek yetiştiricilik yapılmalıdır.
Toprak birkaç defa derince işlenir, son işlemeden önce yanmış çiftlik gübresi ile mutlaka gübrelenmelidir. Kumlu topraklara verilecek miktar 5-6 ton/da, tınlı-killi topraklara 3-4 ton/da arasında miktarlarda kullanılmalıdır. Daha sonra toprak tesviyesi yapılmalıdır.
FİDE YETİŞTİRİCİLİĞİ ve DİKİM
Karpuz yetiştiriciliği, alçak tüneller altında fide elde etme ve don tehlikesi geçtikten sonra esas yerlerine topraklı olarak şaşırtmak suretiyle gerçekleştirilir. Kullanılacak olan harç çiftlik gübresi, kum ve toprak karışımından elde edilmelidir. Harç hazırlığında kullanılan maddeler, karıştırılmadan evvel gerekiyorsa 1-1,5 cm.lik eleklerden geçirilmelidir. Harç hazırlığında orman toprağı kullanılıyor ise geniş yapraklı orman ağaçlarının altındaki topraklar olmalıdır. Eğer orman toprağı kullanılacak ise; 22 teneke yanmış, elenmiş büyükbaş çiftlik gübresi, 23 teneke orman toprağı ve 5 teneke ince sıva kumu Bahçe toprağı kullanılacak ise; 30 teneke iyi yanmış, elenmiş büyükbaş çiftlik gübresi, 15 teneke bahçe toprağı ve 5 teneke ince sıva kumu kullanılmalıdır. Bu seçeneklerden her ikisine de her 50 teneke için 2 kg triple süper fosfat, 2 kg potasyum sülfat ilave edilir. Hastalık ve zararlılar için 50 teneke harca 25-30`ar gr Dikotan M22 ve Endosülfan 35 WP karıştırılmalıdır.
Tohum ekim tarihi yaklaşık olarak Erbaa İlçesi şartlarında mart sonu-nisan başı, Turhal İlçesi şartlarında 10-15 nisan olmaktadır. Ekim 12x15 cm veya 15x15 cm ebadında plastik torbalara yapılır. Fazla suyu tahliye etmek için torbaların alt uçları ve orta kısmı 1 cm.den makaslanır. Her torbaya 1 adet tohum bırakılır ve üzerine 1 cm.lik kapaklık harç atılarak elle hafif bastırılır. Ekimden sonra süzgeçli kovayla hemen sulanıp üzeri örtülür. Fideler yüzeye çıktığında örtü hemen kaldırılmalıdır. Alçak tünel altındaki fidelerin zarar görmemesi için fazla güneşli havalarda gölgelenmesi gerekmektedir. Havalandırmaya dikkat edilmeli ve hiçbir zaman hava cereyanında bırakılmamalıdır. Fide torbalarının yüzeyi zaman zaman kurşun kalem biçimindeki bir çöple hafifçe karıştırılmalıdır. Fideler 5-6 yapraklı, yaklaşık 20 cm boy ve kurşun kalem kalınlığında gövdeye ulaştıklarında dikime hazır olurlar. Dikimden yaklaşık 1,5-2 ay önce fosforun tamamı (55-60 kg/da T.S.P.), potasyumun yarısı (60-65 kg potasyum sülfat) sürüm derinliğine verilmelidir. Geriye kalan potasın yarısı ile azotun tamamı dikimden sonra çapa ve suyla birlikte 4`de, 5`e bölünerek verilmelidir. Dikim büyüklüğüne gelen fideler 150 cm sıra arası ve 75 cm sıra üzeri mesafelerle dikilirler. Dikilen fidelere çanak yapılarak her fideye yaklaşık 2 litre cansuyu verilir. Toprağın çatlamaması için üzerine hafifçe kuru toprak çekilir.
BAKIM
Dikimden 8-10 gün sonra kaymak tabakasını kırarak yabancı otlar için hafif bir çapa yapılır. Toplam 3-4 çapa yapılır. İkinci çapa esnasında bitki kök boğazının ve meyvelerin suya temas etmemesi için boğaz doldurma işlemi yapılır. İlk su toprak ve havanın yağış durumuna göre değişmekle birlikte ilk meyveler 2-3 cm çaplandığında verilir. Şartlara göre 10-15 günde bir aşırı olmamak suretiyle sulama yapılır. Fazla su hasat sonrası dayanım süresini ve tadını azaltılır. Bu yüzden yetiştiriciler fazla sudan kaçınmalıdır. Karpuz meyvelerinin irileşmesi döneminde toprakta yeterli suyun bulunmasını, hasada doğru ise azalmasını ister. Düzenli bir sulama yapılmazsa bitkilerde gelişme olumsuz yönde etkilenir. Düzensiz sulama meyvelerin olgunlaştığı dönemde olursa meyvelerde çatlamaya neden olur.
HASTALIKLAR
Karpuzlarda görülen önemli hastalıklar antraknoz, külleme, mildiyö, solgunluk ve virüs hastalıklarıdır. Bu hastalıklara karşı (virüs etmenleri hariç) fide döneminde 8-10 günde bir koruyucu ilaçlama yapılmalıdır. Karpuzlarda en çok görülen zararlılar kırmızı örümcekler, yaprak bitleri ve karpuz telli böceğidir. Bunlara karşı da insektisit ve akarisitler kullanılmalıdır. Bu hastalık ve zararlılara karşı kullanılacak ilaç tavsiyesi için bölgesel tarım teşkilatlarına başvurulmalıdır.
HASAT ve DEPOLAMA
Karpuzlarda olgunluk, meyveler ve meyve sapları üzerinde meydana gelen bazı belirtilerle kolayca anlaşılır. Tohum ekiminden 80-120 gün sonra meyveler hasat olgunluğuna gelir. Olgunluk kriterleri şu şekilde sıralanabilir:
Olgun karpuzlar -kavunların aksine- olgunluğun ileri dönemlerinde hafiflerler.
Meyve kabuğu üzerindeki mum tabakası matlığını kaybeder ve meyve parlak bir hal alır.
Meyve kabuğu tırnakla kolayca sıyrılır.
Karpuz sapları üzerinde bulunan kulakçık kurur.
Karpuzu dalına bağlayan tüylü sapları kurur.
Karpuz üzerine parmakla sertçe vurulduğunda kendine has dolgun ve tok bir ses çıkarır.
Avuçlar arasına alınan karpuz kulağın yanında sıkıldığında içerden bir çıtırdama sesi gelir.
Yukarıda açıklanan belirtiler varsa karpuz olgunlaşmış ve hasada uygun hale gelmiş demektir. Hasatta gecikme olursa meyvelerin içi boşalır, yenen kısmı yumuşar. 3-5 toplamada hasad tamamlanmalıdır. Hasattan sonra muhafaza süresi uzadıkça önce koflaşma, sulanma, daha sonra bozulma ve kokuşma meydana gelir. Bazı karpuz çeşitlerinin meyveleri +4ºC ve %60-70 nem sunan soğuk hava depolarında 3-4 aya kadar muhafaza edilebilirler.
